پیش گفتار :



به نام ایزد یکتا

در همین سالهای اخیر با راهنمائی های مرشدانه و دستگیری های مهربارانۀ اکثر شما اساتید و دوستان معزز ، پا به عرصۀ ادبیات و شعر گذاشتم، ویقیناً اگر یاری و همدلی شما بزرگواران نبود ، کلامی را هم نمی توانستم به کلامی دیگر بند کنم ،و باز با این همه ، گوشه نشین مکتب خانۀ تان هستم . در عین حال به خاطر یاد آوری دروس شما اساتیدم و باری اینکه شاید نوپای شعری چون من به سبب خواندن این اجمال و مختصر از قواعد شعری ، آشنایتی نسبی با ادبیات پیدا کند، به پیشنهاد دوستان تصمیم به نوشتن آموخته هایم کردم ، با اینکه می دانم این متن ها برای بعضی از دوستان تکرار مکررات است باز استدعا دارم در هر کجای مطالب ، نیاز به راهنمائی های مرشدانۀ تان داشتم در همین صفحه گوشزد بفرمائید و مرا از نظرات تان بی نسیب نفرمائید

تقدیم به تمامی اساتیدم :



بند به بند

و حرف به حرف

بر من آموختی

حرفی نیست

اگر به بندم کشی



در مباحثی که طرح خواهد شد از منابعی هم استفاده کرده ام که شاید اعتبار و استدلال این مقال را با تأئیدات شما کسب نماید

با سپاس فراوان

کمال حسینیان



منابعی که نکته چینی شده از دریای علم ادبیات و شعر :



1_شعر بی دروغ، شعر بی نقاب ؛ اثر دکتر زرّین کوب؛ انتشارات علمی؛ 1372

2_معان و بیان؛ اثر دکتر تجلیل؛ مرکز نشر دانشگاهی؛ چاپ دوّم

3_وزن شعر فارسی؛اثر دکتر خانلری؛ انتشارات طوس ؛1373

4_شعر و هنر ؛ اثر دکتر خانلری ؛ انتشارات طوس ؛ 1373

5_ادبیات معاصر ؛ اثر دکتر مرزآبادی؛ انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی ؛ 1377





===============هنــــر سرایش===============



تعریفِ شعر :



در باب شعر، تعاریف زیادی شده است و تعابیر گوناگونی را شاهد هستیم. تنها به گزینش برخی تعریف ها که البته جامع و مانع هم نیست اکتفا کرده و اقوال بزرگان را دربارۀ این هنر کلامی می آوریم. «خواجه نصیر الدین طوسی» در تعریف شعر ، آن را از دو زاویه مورد بر رسی قرار می دهد، یکی دیدگاه اهل منطق و دیگری از نظر عامۀ جامعه و عرف جمهور، نزد منطقیان، شعر عبارتست از کلام موزون و در نزد عرف جمهور، کلام موزون و مقفّی.

«احمد غزالی» در «سوانح» خود می گوید : شاعر در عالم ملکوت، اسماء الهی را عیناً به صورت زلف ، خطّ، خال و صورت محسوس، مشاهده می کند. «افلاطون» شاعر را از مدینۀ فاضلۀ خود می راند ولی در «رسالۀ ایون» خود، شعر را مولود شوق و الهام می داند. «دکتر زرّین کوب» شوق الهام را تعبیر عارفانه ای از تخیّل می داند. «ارسطو» می گوید : لازمۀ شاعری ، بیشتر داستان سازی است نه بکار بردن کلام منظوم. «شلّی» معتقد است ، شعر به معنای کلّی ، یعنی بیان تخیل. «شوپن هاور» هم اظهار می کند : شعر یعنی به کار انداختن تصوّرات به یاری کلمات. « بوعلی » در «شفا» می گوید : شعر ، کلامی خیال انگیز است که از اقوالی موزون و متساوی ساخته شده باشد. «دکتر خانلری» اعتقاد دارد شعر ، القای حالات نفسانی است. «نیما» شعر را وصف آرزوها و آمال درونی می داند. «دکتر شفیعی کدکنی» نیز معتقد است : شعر چیزی جز به موسیقی رسیدن کلام نیست.

«دکتر زرین کوب» می گوید : شعر دارای ماده و صورت است. مادۀ آن ،معنا و مضمونی است که اساس شعر را تشکیل می دهد و صورت آن وزن و آهنگی است که شعر را از دیگر انواع سخن، متمایز می سازد، ترکیب این دو ، شعر را شکل می بخشد.

هواداران متعصب، آن را هنر برتر شمرده اند، زیرا توان تصویر و نمایش شعر، از صور ذهنی و انتزاعی بیش از سایر هنرهاست. با موسیقی ارتباطی تنگاتنگ دارد و نوعی وزن بیرونی_ علی رغم تفکر نو پردازان_ از لوازم حتمی آن است، چون از راه گوش دریافت می شود و حسّ زیباشناسی این عضو، تنها از طریق آواهای موزون و موسیقیایی ، تحریک می شود.

تا اواسط قرن بیستم، شعر از مقولۀ ادبیات بود، امّا از جنگ جهانی دوّم به بعد، تلویحاً برخی نظریه پردازان غربی ، شعر را هنری مستقل از ادبیات تلّقی می کنند.



اغراض شعر (ارتباط محتوایی شعر) :

1- مدح و ثنا

2- رثا و مرثیه

3- تصوّف و عرفان

4- اشعار مذهبی و موعظه و پند

5- فلسفی

6- روایی

7- سیاسی و انتقادی و اجتماعی

8- غزل و عاشقانه

9- خمریّه و ساقی نامه

10- مناظره

11- مفاخره، اعتذار، حماسه

12- هجا، هزل، مطایبه و طنز

13- سوگند نامه

14- نغز، معما، چیستان، مادّه تاریخ و ...



انواع شعر بر حسب وزن :



1. هجائی (سیلابیک)

2. ریتمیک (ضربی)

3. عروضی (میزانی یا متریک)

4. آزاد (شکسته)

5. نیمایی

6. شعر منشور

7. شعر سپید

8. نثر منظوم

9. موج نو



که در قسمت بعدی همین سلسله بحث ها به چگونگی و توضیح هر یک از این انواع خواهیم پرداخت

برقرار و برفراز بمانید