شرح عرفان اسلامی بر بیت عاشورایی ( بیدل دهلوی )

بسمه تعالی

کیست درین انجمن ، َمحرم عشق غیور؟
ما همه بی غیرتیم، آینه در کربلاست
بیدل دهلوی

میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی " ابوالمعانی" از اسرار گویان هستی و از امواج خروشنده عرفان انسانی است . بیدل دهلوی در عرفان و وصال به حقیقت از واژگان و ابیات پرده ای ساخته است که در وراء این پرده , معنای هستی طنین افکنده است و چون پرده ی ظاهر در افتد طنین حقایق تجلی می یابد . " آیینه ی بیدل " , شعر عرفانی اوست و این آیینه در سراسر دیوان اشعار او انتظار افرادی را کشیده است که می خواهند سیراب حقیقت گشته و " عرفان هستی " را کشف کنند
آری عشق به "ستیغ قاف عرفان" , بیدل دهلوی را آنچنان " بیدل " کرده است که هر آینه , آیینه ی شعر او گستردگی فزون تری یافته است .
بیدل در غزلی با مصراع آغازین : " سایه ی دستی اگر ضامن احوال ماست" , با هستی دنیوی جدال کرده هرچه در غزل پیش رفته دنیا را مذمٌت فزون تری کرده است تا اینکه آیینه ی عرفانی بیدل دهلوی گستردگی می یابد و "سرخی کربلا " را در خویش تجلی عارفانه داده است .
موج خروشنده عرفان به بیت : " کیست درین انجمن ، َمحرم عشق غیور؟
ما همه بی غیرتیم، آینه در کربلاست "
رسیده است . آنگاه از تمام جهانیان می پرسد : آیا در"انجمن دنیای فانی و ستم کار" کسی در عشق حقیقی ِ عارفانه, به حریم واقعی عشق راه یافته است؟

آری عشق آن هنگام " غیور " است که به شهادت در راه خدا منتهی گردد.

در اینجاست که آیینه بیدل فریاد می کشد : " ما همه بی غیرتیم , آینه در کربلاست "
در اینجا عارف عاشورایی , عبدالقادر بیدل دهلوی وارد معنای دو گانه ی واژه ی " آینه " گشته است :
الف _ واژه ی " آینه " : واقعه ی مکان " کربلا " را نشان می دهد و نتیجه گیری به " غیرت" حضرت حسین(ع) و شهدای کربلا در عشق عرفانی توحیدی می انجامد
ب_ واژه ی " آینه " : تمام افراد غیر از حضرت حسین (ع) و شهدای والامقام کربلا را نشان می دهد و " مُهر " بر"بی غیرتی " آنا در عشق کامل عرفانی می زند .

چنانچه مولوی سروده است : " کجایید ای شهیدان خدایی بلا جویان دشت کربلایی "

و امام مجتبی (ع) فرموده است : " لا یوم کیومک یا اباعبدالله "

آری عشق توحیدی , عشق سوزان و غیور است و حضرت سیدالشهدا و شهدای نینوا با عرفان توحیدی خویش و با خواست خویش در عشق غیور توحید , سوختند و به مقام فانی فی الله رسیده اند . و آئینه ای نورانی برای نمایان ساختن عشق حضرت توحید گشته اند .

"شهادت در راه خدا" یعنی : " غیرت در عشق واقعی " و شهیدان کربلا تنها افرادی بوده اند که در عشق و عرفان توحیدی " به مقام " عاشق و عارف غیور" نائل گشته اند .

منبع : دیوان بیدل دهلوی _ غزلیات . انتشارات نگاه

نویسنده :
سید محمد حسین شرافت مولا