پروانه وثوق، مادر ترازی ایرانی


و کم نیستند، زنان اراکی و استان مرکزی که در هر منصب و هنر و جایگاه و مقامی به اعتلای میهن پرداخته‌اند. از جمله‌ی این بانوان، پروفسور "پروانه وثوق"، رئیس هیئت امنای بیمارستان محک که وی را «فرشته نجات کودکان سرطانی ایران» و «مادر ترزای ایران» می‌نامیدند، است.

بانو "پروانه وثوق" در سال ۱۳۱۴ خورشیدی، در شهر تفرش، در خانواده‌ای متمول به دنیا آمد. وی مدرک دکترای عمومی خود را در سال ۱۳۴۲، از دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تهران دریافت کرد و یک سال بعد به آمریکا رفت تا مطالعات خود را در رشته‌ی پزشکی دنبال کند و دوره‌های تخصصی و فوق تخصصی اطفال و کودکان را در دانشگاه‌های کمبریج، ماساچوست و ایلینوی گذراند و دوره‌ی تکمیلی فوق تخصصی خون و سرطان کودکان را در دانشگاه واشنگتن سپری کرد.
وثوق در سال ۱۳۵۰ به ایران بازگشت و در کنار دکتر "محمد قریب" از اساتید سابق خود، طبابت را در بیمارستان کودکان مفید و همچنین، مرکز پزشکی کودکان آغاز کرد.

پروفسور وثوق همچنین دوره‌های تخصصی هماتولوژی و سرطان کودکان را در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران راه‌اندازی کرد و به این ترتیب نامش را به عنوان پایه‌ریز واحد سرطان کودکان در بیمارستان‌های مختلف ثبت کرد.

او همچنین با حضور داوطلبانه و هدایت علمی، سبب شد تا بیمارستان فوق تخصصی سرطان کودکان محک در سال ۱۳۸۶ شروع به فعالیت کند و تا به امروز ۱۴۶۰ کودک را تحت درمان قرار دهد.
او رئیس هیئت امنای بیمارستان تخصصی محک هم بود و تا آخرین روزهای عمر خودش، علاوه بر سمت ریاست هیئت امنای موسسه خیریه حمایت از کودکان مبتلا به سرطان (محک) به امور تعلیم و تربیت دانشجویان رشته‌ی پزشکی و نیز درمان کودکان مبتلا به بیماری سرطان اشتغال داشت.

در ادامه هیئت امنای بیمارستان کودکان شهرآزاد از وثوق دعوت کردند تا بخش آنکولوژی و هماتولوژی را در این مرکز راه‌اندازی کند و به لطف حضور دکتر وثوق این بیمارستان که در سال ۱۳۴۳، به عنوان یک بیمارستان خیریه راه‌اندازی شده بود، به یکی از مهم‌ترین مراکز پزشکی اطفال در ایران بدل گردید. بعد از انقلاب، نام این بیمارستان به حضرت علی اصغر(ع) تغییر یافت.

ساکنین خیابان ظفر تهران و همسایگان بیمارستان محک سال‌ها بود که به شنیدن صدای فولکس قورباغه‌ای، پروفسور وثوق، در محله‌ی خود و دیدن چهره‌ی مهربان او عادت کرده بودند. پزشکی مهربان و عاشق که در طول روز چندین مرتبه از کلینیک خود در خیابان فلسطین تهران به بیمارستان می‌رفت تا کودکان مبتلا به سرطان را ویزیت کند. وثوق برای بیش از نیم قرن با عشق و علاقه‌ای وصف ناشدنی زندگی‌اش را وقف کودکان سرطانی کرد. او هیچگاه ازدواج نکرد و بخشی از وقتش را علاوه بر کودکان سرطانی، صرف پرستاری خواهر بیمارش کرد، و به همین خاطر به عنوان "مادر ترزای ایران" شناخته می‌شود.

پروفسور وثوق ساعت‌ها را در کنار کودکان بستری در بیمارستان سپری می‌کرد و هیچگاه فراموش نمی‌کرد که همراه با خود شکلات، آبنبات و عروسک‌هایی را ببرد که با دستانش برای آنها بافته بود، ببرد. اگر خانواده‌ی کودکی برای پرداخت هزینه‌های درمانی با مشکل روبرو می‌شد وثوق هرآنچه در توان داشت به کار می‌گرفت تا به آنها کمک کند و به همین خاطر نزد بیماران با نام "فرشته‌ی محک" نیز شناخته می‌شد.

سخت‌ترین دوران در زندگی وثوق زمانی بود که تشخیص می‌داد دیگر کاری از عهده‌ی او برای کمک به بیماران کوچکش ساخته نیست و در تمام طول این سال‌ها بارها و بارها شاهد گریه و ضجه پدران و مادران بر بستر کودکان از دنیا رفته‌شان بود. ایشان در مقدمه‌ی کتاب «راهنمای والدین کودکان مبتلا به سرطان» در این‌باره نوشته است: «ابتلای فرزند به بیماری سرطان یکی از دشوارترین و پراسترس‌ترین تجارب زندگی والدین است و خانواده‌ را از جهات مختلف به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. این خانواده‌ها بسیار نیازمند آموزش و حمایت همه‌جانبه هستند.»

خانم "زهرا دیانتی‌زاده"، پرستاری که سابقه دوستی ۴۱ ساله به پروفسور وثوق دارد و در تمام سال‌های فعالیت، ایشان را در بیمارستان و مطلب همراهی کرده بود در رابطه با او چنین گفته است: "به یاد می‌آورم که پدر یک کودک مبتلا به سرطان از شهرستان نزد پروفسور آمده و نوبت بعدی را پشت گوش انداخته بود و با وخیم شدن حال فرزندش مجددا به ایشان مراجعه کردند. پروفسور وقتی از ماجرای هشت فرزند دیگر این پدر و تنگدستی‌اش مطلع شد، کلیه‌ی هزینه‌های اقامت و درمان فرزند او در تهران را برعهده گرفت و این در حالی بود که در آن دوران هنوز موسسه محک تاسیس نشده بود".

او حضوری فعال در موسسات بین‌المللی و برنامه‌های تخصصی داشت، که از آن جمله می‌توان به موسسه‌ی بین‌المللی آنکولوژی اطفال، شبکه بین‌المللی تحقیقات و درمان سرطان و ائتلاف کودکان سرطانی خاورمیانه اشاره کرد.

حضور بسیار فعال دکتر وثوق در انجمن‌ها و برنامه‌های تخصصی بین‌المللی مانند انجمن بین‌المللی سرطان اطفال (SIOP)، اتحادیه بین‌المللی کنترل سرطان (UICC)، شبکه بین‌المللی تحقیق و درمان سرطان (INCTR)، اتحادیه‌ی سرطان کودکان خاورمیانه (MECCA)، برنامه‌ی سرطان اطفال در کشورهای در حال توسعه (PODC)، ریاست برد فوق تخصصی خون و سرطان کودکان و عضویت در فرهنگستان علوم پزشکی ایران، نشانه‌ی دانش و تخصص حرفه‌ای و بسیار بالای او بود.

وی تا آخرین روزهای عمر خود، علاوه بر ریاست هیئت امنای موسسه خیریه حمایت از کودکان مبتلا به سرطان (محک) به امر تعلیم و تربیت دانشجویان پزشکی و نیز درمان کودکان مبتلا به سرطان اشتغال داشت.

سرانجا وثوق بعد از دوره‌ای ابتلا به بیماری در سحرگاه روز یکشنبه ۳۰ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۲ در سن ۷۸ سالگی دارفانی را وداع گفت و پیکرش را در گورستان بهشت زهرا، قطعه ۱۱۱، ردیف ۲۹ شماره ۶۵ دفن کردند.

پروانه وثوق، همواره به ما یادآوری می‌کرد که اخلاق، انسان دوستی و مهربانی هنوز زنده است و سرطان نگرفته…

***

در تاریخ دوم شهریور ۱۳۹۴، شورای شهر تهران به پاس خدمات ارزنده‌ی ایشان برای مردم و کشور، همزمان با روز ملی پزشک، طی مراسمی با حضور کودکان محک، پزشکان و اعضای شورای شهر تهران خیابانی که او بیشترین ساعات را در آن سپری کرده بود را، به نام "پروانه وثوق" نامگذاری کرد.
 

▪کتاب‌شناسی:
گرچه ساعت‌های حضور پروفسور "پروانه وثوق" در بیمارستان طولانی بود و در اوقات فراغت نیز در دانشگاه تدریس می‌کرد، اما با اتکا بر دانش و توانمندی‌های بالایش توانست در طول حیات خود بالغ بر ۱۰۰ کتاب و مقاله‌ی علمی را در رابطه با بیماری‌های خونی و سرطان اطفال به رشته‌ی تحریر در بیاورد. از جمله‌ی اسامی آن کتاب‌ها را می‌توان در زیر خواند:
- بیماریهای سرطان کودکان: با ضمیمه کاربردی: اورژانسها، الگوریتم بیماریهای شایع و سوالات انکولوژی با پاسخ تشریحی - انتشارات انتخاب روشن و روشن کتاب - ۱۳۸۳
- بیماری‌های خون نلسون ۲۰۰۴ - انتشارات روشن کتاب - ۱۳۸۳
- بیماری‌های انکولوژی - انتشارات آرتین طب - ۱۳۹۱
- راهنمای والدین کودکان مبتلا به سرطان: تشخیص، درمان، تغذیه مسائل روانی، خانوادگی و اجتماعی (گروه مؤلفان) - انتشارات تیمورزاده - ۱۳۹۹
و...


گردآوری و نگارش:
#زانا_کوردستانی