(پیش از نگاهی به کوتاه ترین گونه ی شعری در ادبیات جهان)
چند پرسش و پاسخ درباره ی شعر تک بسیار فشرده

1- اگر یک کلمه ی تنها بتواند شعر (تک بسیار فشرده) به شمار بیاید، چرا هر حرف الفبا و هر نشانه ی سجاوندی و عدد
و حتی حالات بی کلام همچون لبخند و گریه و... شعر نباشند؟

پاسخ:
اگر شعر از مقوله ی کلام، جدا باشد – که نیست – فرض سؤال، درست است.
حالات لبخند، اشک و… می توانستند شعر باشند، اگر شعر از مقوله ی سخن نبود اما حال، این گونه حالات را فقط بصورت مجازی
و استعاری می توان شعر فرض کرد و چون در حوزه ی کلمه و کلام قرار ندارند، در معنای خاص، خارج از شعر و ادبیات اند.
به نظر می رسد
حروف الفبا هم به تنهایی، برای شعر نامیده شدن، بسیار خام هستند و تا کلمه وارد نشود، نمی توان حداقلی از شعر را انتظار داشت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌
چراکه ماده ی اولیه ی شعر و ادبیات، کلمه است
نه حرف و نشانه بلکه حرف و نشانه، مقدمه ی ساخت کلام اند یا در واقع، تکمیل کننده ی کلام اند و کوتاه تر از کلمه،
واحد کلام نیست. به عبارت ساده تر: کلمه، کوچک ترین واحد کلام است و شعر هم از مقوله ی کلام است و بدون کلمه،
ممکن نمی شود.

2- اگر یک کلمه ی تنها بتواند شعر به حساب آید، آیا هر شاعرنمایی که واژه نامه را بردارد و کلماتش را
بصورت شکسته بیاورد (مثل آ.. ب) شاعر محسوب می شود و کارش شعر؟

پاسخ: وقتی از شاعری که شعرهای ارزشمند دیگری هم دارد، شعر تک بسیار فشرده ای بخوانیم، انتظارمان این است که
آن شاعر به احتمال بسیار قوی، موقعیت شعری بالقوه ی آن کلمه را در ذهن خود، بالفعل نموده و به مخاطب ارائه داده است
و مخاطب هم درپی خوانش های مختلف آن خواهد رفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌ اما وقتی شاعر نمایی، واژه نامه را بر می دارد و کلماتی را می بُرد،
نمی توان از او انتظار شعریت داشت.
حال، چگونه می توان شاعر و شاعر نما را در حوزه ی شعر تک بسیار فشرده، از هم تفکیک کرد؟
حضور شعر تک بسیار فشرده در موقعیت شعری، آزمون خوبی در این زمینه است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ مثلا وقتی "پر... وا... ن" بعنوان
شعر تک بسیار فشرده ای به کار رفته باشد برای موقعیت یا موضوع مبارزه با طالبان، بی پروا و پروانه وار،
تا مرز شهادت و در این مبارزه، ولایت پروان افغانستان هم نقش خاصی داشته باشد، شعریت آن را می توان پذیرفت
ولی اگر کودکی بدون هیچ موقعیت شاعرانه ای به پروانه بگوید پروان، این سخن را نمی توان دارای شعریت دانست.

(ادامه دارد...)

محمدعلی رضاپور (مهدی)
دی ماه 1400 کوچنمای خورشیدی،
اندیشه، تهران، ایران