بنام خداوند بخشنده مهربان
در این مقاله به چگونگی ابداع و ثبت و اخذ مجوز قالب «شعر ترنج» می‌پردازیم و نحوه‌ی به چاپ رسیدن مجموعه اشعار «باغ ترنج» را مرور می‌کنیم.
تابستان سال ۱۳۹۴ بود که برای تحویل آثارم به صدا و سیما مراجعه کردم و به ساختمان جام جم رفتم، در آن زمان رییس وقت، جناب آقای محمد سرافراز بود که قوانین قبلی سازمان صدا و سیما، که توسط جناب عزت الله ضرغامی اجرا می‌شد را دست‌خوش تغییرات بسیاری کرده بود، بعد از پرس و جویی کوتاه، به بخش شعر و موسیقی صدا و سیما مراجعه کردم و تعدادی از اشعارم را در بخش دبیر خانه به ثبت رساندم، مدیریت دبیرخانه که خانم بسیار کاردان و با سابقه‌ای بود بعد از خواندن چند بیت از اشعارم، برای رهایی دادن بنده از بروکراسی اداری، چند راهنمایی بمن انجام داد که اتفاقاً بسیار به دردم خورد و گفت: اگر می‌خواهی کارهایت سریع تر انجام شود خودت آثار را به بخش شورای شعر و موسیقی و سرود صدا و سیما واقع در خیابان فرشته تهران ببر و مستقیماً به دست کارشناس ثبت آثار برسان تا در شورای شعر مورد برسی قرار گیرد. بنده هم از ایشان خداحافظی کردم و به مرکز یاد شده رفتم، آقایی بسیار متشخص و خوش خلقی در آنجا، کارشناس ثبت آثار بود که نامشان را خاطرم نیست. کارهای مربوط به ثبت اشعار را انجام دادم و به خانه برگشتم. در زمان ریاست جناب عزت الله ضرغامی، به اشعار دارای تأییدیه صدا و سیما، به ازای هر شعر مناسبتی ۵۰۰ هزار تومان پرداخت می‌کردند و در مراسم خاص از آنها استفاده می‌شد. بنده هم با شوق و ذوق منتظر بودم جواب شورای شعر بیاید. آثار شامل پنج غزل بود که برای کارشناسی و نظر شورا فرستاده بودم (مدارک آنها موجود است) حدود دو هفته بعد، از مرکز شعر و موسیقی و سرود صدا و سیما با بنده تماس گرفتند تا در آنجا حاضر شوم، هر چه از کارشناس پرس و جو کردم حاضر به دادن جواب از پشت تلفن نبود. خلاصه خودم را به آنجا رساندم و با کمال تعجب دیدم که دو عدد از آثار بنده به دلیل نداشتن قالب قابل تشخیص شعری رد شده، من که از همه جا بی خبر بودم به استاد ایرج قنبری رییس شعر موسیقی وقت مراجعه کردم. ایشان هم با آغوش باز از بنده استقبال کردن، موضوع را با ایشان در میان گذاشتم و جناب ایرج قنبری بعد از مطالعه آن دو شعر فرمودند، این اشعار قالب شناخته شده‌ای ندارد (به نظر ایشان اینطور بود) و گفتند: اشعار شما خیلی هم زیبا است ولی در قالب غزل نیستند. من هم که مات و مبهوت مانده بودم گفتم: پس در چه قالبی هستند؟ ایشان هم گفت: بنده ی خدا از کی تا حالا، غزل در تمام مصراع‌ها قافیه دارد! تازه دوزاری من افتاده بود که دو عدد از اشعار من به چه دلیلی در شورا رد شده است! با اصرار و سماجت بنده و تغییر نام قالب به سایر قالب‌ها دوباره آن دو عدد شعر به شورا رفت و با کمال تعجب هر دو شعر مجوز گرفت. البته از بخت و اقبال بد، جناب محمد سرافراز، پرداختی‌ها را به اشعار مناسبتی قطع کرد و به پنج شعر بنده ریالی تعلق نگرفت. از آن ماجرا حدود یک سال گذشت و همان اشعار را به جناب استاد افشین سرفراز نشان دادم و ایشان بنده را ترغیب کرد که این اشعار را به عنوان قالب شعری جدید به ثبت برسانم البته با تعلل بنده از آن ماجرا چندین سال گذشت و اقدامی صورت ندادم. در سال ۹۸ دوستی که آثارم را برای اجرای آواز سنتی می‌خواست، به من اصرار کرد که فلانی چرا این قالب شعری را ثبت نمیکنی؟ و تأکید کرد که حتماً این کار را انجام دهم. این بار بعد از پرس و جوی زیاد و مراجعه به واحد مالکیت فکری وزارت فرهنگ و ارشاد، با تحویل دادن ده عدد شعر و انتخاب نام «شعر ترنج» و ضمیمه کردن مقاله کوتاهی در مورد ساختار و کاربرد و ویژگی‌های شعر ترنج و تحویل دادن آن به دبیرخانه و ثبت آنها، بعد از گذشت سه ماه، آثار در بخش مالکیت فکری به ثبت ادبی و هنری وزارتخانه محترم فرهنگ و ارشاد رسید و در تاریخ ۱۳۹۹/۰۴/۱۷ که مصادف با روز تولد بنده هم بود، مجوز شعر ترنج به من اهدا شد. بعد از آن با تدوین مقاله‌ و اصلاح جزئی در ساختار و نوع کاربرد شعر ترنج، به سرودن اشعار در قالب شعر ترنج روی آوردم. با تلاش بنده و سرایش مجموعه اشعاری به نام «باغ ترنج» در قالب شعر ترنج و دریافت مجوز انتشار کتاب، این مجموعه اشعار، در تاریخ ۱۴۰۰/۰۶/۰۶ به چاپ رسید.
*شعر ترنج در نوع قرار گیری قافیه ( داشتن دو قافیه در هر بیت و یک قافیه در اکثر مصراع ها) و وزن عروضی آزاد و استفاده از قافیه ی شایگان و وزن ریتمیک و متریک و سرودن به زبان محاوره و عامیانه با سایر قالب های شعری ثبت و شناخته شده کلاسیک و سنتی تفاوت‌های فراوانی دارد. این بود داستان کاملاً واقعی از تولد شعر ترنج.
نویسنده: بهنام حیدری فخر