علامت نصب در زبان عربی که در شیوهٔ نگارش فارسی با الفبای گرفته شده از عربی به کار میرود ، به این علامت تنوین نصب گفته میشود. در رسم الخط زبان فارسی که شکل حروف مانند الفبای عربی است از این علامت استفاده میشود و مانند حرف نون تلفظ میشود. در الفباهای فارسی که از زبان لاتین گرفته شده است این علامت با حرف «N» نشان داده میشود و در الفبای تاجیکی برای تنوین نصب علامتی وجود ندارد در این الفبا حرف «نون» با حرف Н نشان داده میشود.
شکلهای نوشتاری :
در الفبای فارسی گرفته شده از عربی تنوین نصب به سه شکل نوشته میشود: اً، ـاً، ءً
کاربردهای معنایی :
تا: ابداً؛ تا ابد.
از: اصلاً؛ از اصل.
علی ال: غفلتاً؛ علی الغفله.
از روی: ارفاقاً؛ از روی ارفاق. لطفاً؛ از روی لطف. علماً؛ ازروی علم. تفضلاً؛ از روی تفضل.
بال: فرضاً؛ بالفرض.
به: تدریجاً؛ بهتدریج.
فی ال: فوراً؛ فی الفور.
برحسب: اتفاقاً؛ برحسب اتفاق. و این نصب در همه جا در قافیه اشعار به «آ» تبدیل میشود.
دیدگاههای مختلف:
استفاده از تنوین در واژههای فارسی یا با منشایی غیر از عربی نادرست شمرده میشود. از نظر بسیاری از کارشناسان زبان فارسی واژههایی مانند: «گاهاً»، «تلفناً»،... نادرست است. ابوالحسن نجفی در غلط ننویسیم مینویسد:« تنوین قیدساز مخصوص کلمات عربی است و الحاق آن به واژههای فارسی یا به واژههای مأخوذ از زبانهای فرنگی غلط است. از استعمال ترکیبهایی چون دوماً، جاناً، گاهاً، ناچاراً، تلفناً، تلگرافاً و نظایر اینها باید مطلقا پرهیز کرد.
برخی هنگام نوشتن فارسی با الفبای گرفته شده از عربی از حرف نون به جای تنوین استفاده میکنند و از کاربرد تنوین اجتناب میورزند. برای مثال مینویسند:«مثلن»، نوشتن تنوین نصب بهصورت «نون» از دیرباز مطرح بوده است چنان که محمدپروین گنابادى مىنویسد: «مرحوم صادق هدایت معتقد بود به فرض بخواهیم کلمههاى تنویندار را به کار بریم، براى اینکه به آنها رنگ فارسى ببخشیم باید آنها را همچنان که تلفظ مىشوند بنویسیم تا این همه گرفتارىهاى املایى از میان برود.
بعضی از کارشناسان زبان فارسی اعتقاد دارند نباید از تنوین در زبان فارسی استفاده کرد چون دخالت نحوی در زبان است. به جای آن باید از ساخت فارسی عبارات بهره برد. برای مثال نباید گفت«مثلاً» و بهتر است از همان «برای مثال» استفاده کرد. داریوش آشوری در این باره مینویسد:«راهِ حلِ درستِ مسأله نه تغییرِ شکلِ نگارشیِ این تکواژِ وابستهیِ (bound morpheme) قیدساز از [-اً] عربی به [-ن]-ِ فارسی، بلکه بازگشت به ساختارِ درست و سالمِ ساختمانِ قید در زبانِ فارسی ست.
منبع : ویکی پدیا