در دایره المعارف ها، در تعریف بداهه پردازی چنین آمده است: ایجاد و خلق هر عمل یا هر واکنش در لحظه و در پاسخ به محرک های محیطی و احساسات درونی را بداهه پردازی می گویند. بداه پردازی ممکن است به خلق الگوهای فکری و ساختارها و روش های جدید منجر شود. حال، چنان چه بداهه پرداز مهارت های بیرونی و درونی حوزه بداهه خود را درک کند، این چرخه ابداع به موثرترین شکل صورت می پذیرد.
به لحاظ فلسفی، بداهه پردازی از دو مولفه تشکیل شده است: 1- ظهور و بروز آگاهی شخصی بداهه پرداز در موقعیت؛ 2- درک کامل از عملی که در حال انجام است. ترکیب این «آگاهی» و «درک» بداهه پرداز را به نقطه ای می رساند که چه بسا بهترین واکنش را در موقعیتی خاص از خود بروز میدهد، حتی اگر پیش تر با آن موقعیت مواجه نشده باشد. مطالعه تکنیک ها و مهارت های بداهه پردازی می تواند به گونه ای موثر در عملکرد هر فرد در تجارت یا زندگی شخصی و به ویژه هنر نیز تأثیرگذار باشد.
در هنر، بداهه پردازی در واقع نمود بیرونی و عملی خلاقیت هنرمند است. هنرمند در شرایط خلاقه با رعایت دو اصل آزادی عمل و پایبندی به اصول، همزمان بداهه پردازی نیز می کند. وظیفه هنرمند شناخت و پیگیری تکانه های خلاق است. توصیه نویسندگان برای فرآیند خلاق چنین است: راه هایی را پیدا کنید تا خود برانگیخته شود(ظهور)، سپس هر ایده ای را که به ذهن تان خطور می کند، بیرون بریزید(بروز)، بدون آنکه آن را ارزش یابی کنید؛ بعدها برای ارزش یابی وقت هست(درک). تولید ایده را از ارزش یابی ایده نیز جدا کنید.

مرجع: فصلنامه تخصصی دانشگاه هنر ( نامه هنرهای نمایشی و موسیقی - بهار و تابستان 90)
از بداهه پردازی تا اجرا
علی حاجی ملاعلی