*
* گفتیم آنچه مشخص است . دیوان حافظ در زمان حیات خود
* او تدوین نگشته و پس از وفات وی یکی از ارادتمندان خواجه
* تجسم جوانمردی می شود و اشعار خواجه را کتابت می کند
* کهن ترین نسخه یی که شادروان قزوینی از مقدمه دیوان با نام
* جامع یعنی محمد گلندام . . یا [ گل اندام ] . در اختیار داشته نسخه
.* یی بوده مورخ 1047 هجری قمری البته . استاد محیط طباطبایی
* طی سخنانی جالبی در کنگره سعدی و حافظ . شیراز اردیبهشت1350
* شمسی به استناد مدارکی نام و نشان و شخصیت تاریخی محمد
* گلندام را اثبات و امکان آن را که گلندام خواجه را دیده باشد .
* تایید کردند بدیهی است اگر کار تدوین دیوان حافظ بایک بار
* نوشتن پایان یافته بود اکنون اختلافات ششگانه ای را که بر
* شمردیم . وجود نداشت . و اگر اختلافی هم بود . از قبیل سهو
* و نیسان یا طغیان قلم کاتبان بوده . ولی وجود اختلافات
* ششگانه یاد شده نماینده این واقعیت است که مساله تدوین
* اشعار حافظ با نخستین تدوین پایان نیافته و مشتاقان اشعار
* خواجه تا مدتی به جمع آوری آثار و تدوین دیوانی کامل اشتغال
* داشته اند .بدون تردید حافظ هم مانند هر شاعر دیگر با گذشت
* زمان تغییراتی در اشعار خود می داده . . . . مثلا بیت ذیل مطابق
* ضبط نسخه مورخ 813 هجری قمری است .
* تادل هرزه گردمن رفت به چین زلف او
* زان سفر دراز خود عزم وطن نمی کند
* اما در نسخه های مورخ 822 و 825 عبارت [ زان سفر دراز خود ]
* بدین ترتیب تغییر یافته .
* تا دل هرزه گرد من رفت به چین زلف او
* از هوس سفر کنون یاد وطن نمی کند
* تا دل هرزه گرد من رفت به چین زلف او
* خوش سفری گزید و زان عزم وطن نمی کند
* نا گفته پیداست که نسبت دادن چنین تغییری به کاتبی دیگر
* آسان نیست . و به احتمال قوی از طرف خود شاعر به عمل
* آمده است . نیز در مورد تغییر مصراع . توجه شما را به
* دوبیت ذیل کافی میدانم .
* جلوه ای کرد رخت روز ازل زیر نقاب
* این همه نقش در آینه اوهام افتاد
* بیت مزبور مطابق ضبط نسخه مورخ 813 ه . ق . است .
* مصراع اول این بیت در نسخه های مورخ 822 و 825 .
* . ه . ق . بدین ترتیب آمده است .
* دل من آینه از بهر تماشا برداشت
* این همه نقش در آینه اوهام افتاد
* حسن روی تو به یک جلوه که در آینه کرد
* این همه نقش در آینه اوهام افتاد
* بدین خاطر . بعدها کاتبی به سلیقه خود اگر مصراع
* و یا بیتی را تغییر می داده . اما . به خواجه نسبت
* می داده . باعث اختلافات دیگر می شده است . که
* در ادامه خواهیم گفت
* لازم بیاد آوریست . زمانی که من به لطف استاد موسوی
* در گرد همآیی هایی که اغلب در منزل ایشان برگزار میشد
* شرکت می کردم . آغاز دانشجویی من در مقطع ارشد
* ادبیات و زبان فارسی بود . و آن زمان در حدی نبودم
* که بعنوان مثال مخاطب آقای دکتر محمدی . استاد رضوی
* و استاد علی امینی . پژوهشگرانی که چندین بار به لندن
* و ترکیه رفته تا از نسخ قدیمی خواجه یاد داشت بر دارند .
* باشم . گه گاه غزلی می خواندم و ترحم انگیزانه تشویق
* می شدم !!! . اینک از ورق ورق یاد داشت ها
* کوهی دارم . . آشفته تر از مجنون پریشان ، در صحراها !!
* و شیرین تر از شیرین فرهاد !! . این نوشتار بلندتر از شب
* عاشقان بیدل !! . و درازتر گیسوان دلبران است
* بنا بود دو بیت را مثال بزنیم که فرصت یکی را داشتم . و اما
* بیت دوم . که مصراع اول آن مورخ 813 ه ق می باشد .
* فرشته عشق نداند که چیست ای ساقی
* بخواه جام و گلابی بخاک آدم ریز
* این مصراع در نسخه مورخ 825 ه ق به این صورت است .
* به شکر آن که به حسن از ملک ربودی گوی
* بخواه جام و گلابی بخاک آدم ریز
* و البته واضع است . که تغییر از طرف خود خواجه بوده است .
* و اما . در مورد بیت . برابر با نسخه 822 ه ق می خوانیم .
* گل بر جریده گفته حافظ همی نوشت
* شعری که نکته بیش از صد رساله بود
* و اما در نسخ مورخ 813 و 825 ه ق چنین آمده .
* دیدیم شعر دلکش حافظ به مدح شاه
* یک بیت از آن سفینه به از صد رساله بود
* خب . هر کس دو بیت مزبور را ملاحظه کند بی
* درنگ حکم خواهد کرد که سیاق طبیعی سخن
* همان است که در نسخه 825.آمده است
* رفته رفته یاد داشت هایم دارد سرو سامانی میگیرد .
* اما سخت خسته کننده است . بعضی از صفحات
* فاقد تاریخ اند و این باعث سر در گمی می شود
* و شاید اشتباه !!!! . فرصتی لازم است . . .
* و سپاسی که تا کنون همراهمان بودید .
******* ******** ********
. .