زلال و زنبق(6)

نقد 3

• 

  دادا بیلوردی   26 مهر 1394 20:02

  قدری آشنایی و بررسی زلالی از جناب مطلوبی عزیز:
  
  جناب مهندس سید علی مطلوبی ( سخن سنج تبریزی ) از اولین های شعر زلال و از مدافعان منطقی زلال می باشند. ایشان تا به عمق قضیّه دست نیافته و به استدلال قانع کردنی نرسند طرحی را پذیرا نمی باشند. لذا وارد شدن ایشان به جریان زلال با تکیه بر علم درون و از روی قبول حقیقت و جوشش ذاتی می باشد. ایشان در بحث ها و نقدهای مختلف زلال، میدان دیده اند و دفاعشان از زلال ، منطقی و علمی و از روی آگاهی عمیق می باشد.
  جناب مطلوبی نیز از جمله زلالسرایانی هستند که مجذوب حسّ و ریتم خاصّ زلال شده اند. و انشاءالله از کسانی نخواهند بود که دست این کودک نو پا را در میانه ی راه رها سازند. « زلال » یک جریان سالم ادبی است که می خواهد قد بکشد و در موازات زمان به رشد خود ادامه داده ، در هر دوره ای پخته تر از قبل در خدمت بشریّت باشد. البتّه لازم هم نیست که دوستدار و دستگیر چنین جریان ادبی حتماً زلالسرا باشد. می توان با تشویق و همراهی زلالسرایان و نوشتن و گفتن و شناساندن نیز به دستگیری از زلال دوام بخشید.لیکن برای شخصیّتی چون مهندس مطلوبی که وارد بر علم عروض بوده و در قالب های منظوم و منثور کلاسیک ، مهارت لازم را دارند، سرایششان حالتی خودجوش داشته و همراهی عملی اشان نیز از همین طبع و احساس درونی سرچشمه می گیرد. در حقیقت ایشان به جریان زلال، به دیده ی خدمت نگریسته و دفاع و همراهیِ زلال را برای خود رسالت می دانند.ایشان چون در علم عروض و قالب های کلاسیک نیز ماهرند ، فنون ضرباهنگ و قلق ریتم های زلال را در کوتاهترین مدّت ملکه ی ذهن کرده وارد سرایش در این عرصه شدند.
  زلال های جناب مطلوبی همچون غزل های فارسی و ترکی ایشان، عطر عشق و معنویّت را با لحن و زبان خاص خودش بر ذهن مخاطب تزریق می کند . زلال های ایشان را باید با احساس و تأمل خواند . گاهی سعی دارند استعاره های بکری در لا به لای عبارات جای دهند و از کلام و آرایه های کلیشه ای بیرون آیند. لذا امید می رود که رفته رفته احساس زلالشان به نرمیت بیشتری گرایش پیدا کند و بخصوص زلالهای ترکی شان وارد موسیقی بشود. زیرا که در زلالسرایی حالتی خودجوش و رندانه دارند .
  غرض از این همه کلام ، خواستم سپاس و ارادتم را به خدمت آن حضرت برسانم و درک خویش نسبت به احساس زلالشان را ابراز دارم. قطعاً شاعری که از روی عشق و علاقه و بصورت خودجوش در عرصه ی زلال، ممارست و تلاش بر خلّاقیّت دارد ، با سخن این و آن دلسرد نبوده و در هدف خویش با گام های بلند و محکمی رو به جلو در حرکت می باشد. زلال به نگین انگشتری می ماند که هرچه آن را بساییم و در روی آن تأمل و زحمت داشته باشیم آنقدر بر جلایش افزوده می گردد. گاهی می توان در یک زلال کوتاه ، دنیایی احساس و پیام جا داد و مخاطب را ضمن لذّتبخشی در موسیقی منظّم و خاصّ زلال از پیامی شفاف نیز بهره مند ساخت. با کسب اجازه از جناب مطلوبی می خواهم چند کلامی در خصوص ساختار و محتوای زلال ایشان بنویسم:
  
  الف- بررسی ساختار:
  .
  رو به دریا مانده ام
  زنبقم خوابیده تنها مانده ام
  آسمان آبی ترین وصفش رسید اردیبهشت!
  چشمهایت باز کن جا مانده ام
  عمق صحرا مانده ام
  *
  تا نگاهم می کنی
  مست و سرخوش تا پگاهم می کنی
  رنگ بیتابی بگیر از دل که مشرق مست شد
  با دلت دور از گناهم می کنی
  پادشاهم می کنی
  .
  زلال فوق در طول ریتم موسیقیائی « فاعلاتن فاعلن» و با دخالت « فاعلاتن » دوام می یابد:
  فرم ضرباهنگ: ( 4-6-8-6-4 )
  .
  فرم قافیه:
  .
  .........قافیه
  .......................قافیه
  .......................................آزاد
  .......................قافیه
  .........قافیه
  .
  2-فاعلاتن فاعلن(4ضرباهنگ)
  1-فاعلاتن فاعلاتن فاعلن(6ضرباهنگ)
  +- فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن(8ضرباهنگ)
  1-فاعلاتن فاعلاتن فاعلن(6ضرباهنگ)
  2-فاعلاتن فاعلن(4ضرباهنگ)
  .
  دقّت:
  .
  2-فاعلاتن فاعلن(4ضرباهنگ)
  رو به دریا مانده ام (4ضرباهنگ)
  
  1-فاعلاتن فاعلاتن فاعلن(6ضرباهنگ)
  زنبقم خوابیده تنها مانده ام(6ضرباهنگ)
  
  +- فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن(8ضرباهنگ)
  آسمان آبی ترین وصفش رسید اردیبهشت!(8ضرباهنگ)
  
  1-فاعلاتن فاعلاتن فاعلن(6ضرباهنگ)
  چشمهایت باز کن جا مانده ام (6ضرباهنگ)
  
  2-فاعلاتن فاعلن(4ضرباهنگ)
  عمق صحرا مانده ام(4ضرباهنگ)
  .
  نتیجه ی بررسی :
  با توجّه به تعاریف و قوانین زلال، اثر فوق، زلال عروضی قافیه دار پیوسته ی پنج سطری می باشد و ایرادی در تنظیم ضرباهنگ نیست.
  سطر « مست و سرخوش تا پگاهم می کنی» روانتر به نظر می آید.
  ما چرا این همه حوصله و زحمت در کنترل قانون زلال و تنظیم ضرباهنگ را قبول و تحمّل می کنیم؟
  برای اینکه ریتم منظم موّاج و موسیقی خاص زلال در نتیجه ی تلاش ، خستگی را از تنمان بیرون می کند.
  بنابر این اگر محتوا را به یکی از قالب های نثر کلاسیک ( مثل قالب نثر موزون، قالب نثر مرسل،قالب نثر مسجّع، قالب نثر ادبی و .... ) و یا به یکی از قالب های نظم کلاسیک ( مثل قالب قطعه، قالب غزل، قالب رباعی ، قالب دو بیتی و .... ) بریزیم دیگر آن لذت موسیقی زلال را نخواهیم داشت.
  برای اینکه بخواهیم ضمن حفظ سادگی و شفّافیّت محتوا، موسیقی زلال را صحیح و سلامت به آستانه ی آهنگ سازی در علوم و فنون موسیقی برسانیم موظّفیم در امانتداری خویش جدّی و کوشا بوده و امانت زلال را از دست کسانی که قصد تخریب این جریان را دارند محفوظ نگهداریم. این امر محقّق نمی شود مگر با آگاهی و تیز بینی زلالسرایانی چون جناب سخن سنج تبریزی.
  
  ب- بررسی محتوا:
  
  وقتی آدم، زلال فوق را با سرعت می خواند و رد می شود جز احساس و موسیقی ، چندان تصویری در ذهنش نمایان نمی گردد اما وقتی دقایقی به تأمل و درک معنا می نشیند می بیند حسّی قوی در این عالمِ ساده و شفّاف در حال جوشش است و تصاویری بس لذّتبخش در پشت پرده ی ذهن نقش می بندد.
  هر چند که هیچ مخاطبی نمی تواند عین عالم شعر را مثل شاعرش درک نماید اما بنده به نوبه ی خود سعی می کنم تا حد امکان و توان، معنای زلال را بگشایم ببینید چقدر شیرین و نوشیدنی و لذّتبخش است:
  .
  رو به دریا مانده ام
  زنبقم خوابیده تنها مانده ام
  آسمان آبی ترین وصفش رسید اردیبهشت!
  چشمهایت باز کن جا مانده ام
  عمق صحرا مانده ام
  .
  - اشارات:
  سطر یک = انتظار
  سطر دو = عطش
  سطر مادر= فرصت بارانی
  سطر چهار= التماس
  سطر پنج= شرح حال
  
  تشریح:
  .
  زنبق = رنگ اصلی اش آبی است و نزدیکتر به رنگ دریا و آسمان. انتخاب اسم « زنبق » در این احساس تفکر والا و آسمانی شاعر را می رساند.
  اردیبهشت= در اردیبهشت همه جا سرسبز و بارانی می شود. همه ی گیاهان و بذور در اردیبهشت تکان می خورند و بیدار می شوند. اردیبهشت، اوج فصل بهار است. شاعر اوج فصل بهار را به سطر مادر زلال که اصل پیام در اینجا نقش می بندد رسانده است.
  لذا اردیبهشت تکان دهنده ی آرزوهای شاعر است.
  
  معنای کلی بند اول:
  مثل زنبقی عطش و پژمرده رو به دریا و منتظر، به زمین افتاده ام .
  ای اردیبهشت که در تو آسمان ، با بارش متوالی خود وصف آبی اش را ارمغان می آورد، بهوش باش که من جا مانده ام و منتظرم که از عمق این صحرا به خواسته ام برسم.به دریا برسم . به آب برسم. به زندگی برسم.
  ***
  تا نگاهم می کنی
  مست و سرخوش تا پگاهم می کنی
  رنگ بیتابی بگیر از دل که مشرق مست شد
  با دلت دور از گناهم می کنی
  پادشاهم می کنی
  .
  اشارات:
  مشرق= محل طلوع خورشید
  پادشاه= اشاره به بی نیازی
  دقّت: اگر گیاهی پژمرده بخواهد از نیستی به زندگی برسد هم به آب نیاز دارد و هم به نور.
  شاعر در بند اول زلال، طلبِ آب دارد و در بند دوم طلبِ نور..... عجیب است . آدم وقتی به عالم شعر وارد می شود روحش نوعی غوغا احساس می کند و لذتی خاص به درون ، مستولی می گردد.
  .
  درک معنای کلی:
  .
  وقتی که بخواهی برایم نگاه کنی ( نظر افکنی )
  تا زمان سحرگاه، مست و از خود بیخود می شوم.
  ای که با طلوع خود مشرق را مست می کنی، خود را به من برسان و مرا از بیتابی نجات بده.
  وقتی که از دل با من باشی از گناه دور و از دیگران بی نیاز می شوم
  .
  درود بر استاد سخن سنج تبریزی که واقعاً در سخن سنجی ، مهارت و در مهارت خود عالمی غیر قابل توصیف دارند.
  امید که با پشتکاری های پخته ی آن حضرت رفته رفته شاهد زلال های ماندگارشان باشیم.
  هیچ نگرانی در کار نیست. زلال رو به دریای جوشان و خروشان در حال جریان است.
  مهلتِ زلال ، فعلاً شروع نشده است. مهلتِ زلال آنوقت شروع خواهد شد که قالب های متنوّع آن به نحو احسن آهنگ سازی و به توسط رسانه های ملّی در اختیار مردم جهان قرار گیرد. این کار بسیار هزینه بردار است. امیدوارم عشق به افتخار آفرینی در عرصه ی ادبیات نیز همچون افتخار آفرینی های دیگر در دلمان به جوش آید و جای بخل و حسادت را محبت و خدمت بگیرد .
  قطعاً چنین آرزویی محقق خواهد شد.
  انّ الله مع الحق
  خسته نباشید
  خادم اهل قلم
  دادا بیلوردی
  تبریز- بیست و ششم مهرماه 1394 هجری شمسی.
  
  
  
  
  
  
  
  
  • 

    دادا بیلوردی   26 مهر 1394 20:07

    
    ایضاح:
    دوستانی که تمایل دارند اطلاعات بیشتری در خصوص فنون زلالسرایی دریافت دارند، ضمن دقت در تعاریف و قوانین زلال، به آدرس های زیر مراجعه فرمایند:
    *
    آدرس اوزان بنیان پنج سطری:
    http://zolal94.blogfa.com/category/4
    نمونه برای اوزان پنج سطری:
    http://zolal94.blogfa.com/category/8
    *
    آدرس اوزان بنیان هفت سطری:
    http://zolal94.blogfa.com/category/5
    نمونه برای اوزان هفت سطری:
    http://zolal94.blogfa.com/category/9
    *
    آدرس اوزان بنیان نه سطری:
    http://zolal94.blogfa.com/category/6
    نمونه برای اوزان نه سطری:
    http://zolal94.blogfa.com/category/10
    *
    آدرس اوزان بنیان یازده سطری:
    http://zolal94.blogfa.com/category/7
    نمونه برای اوزان یازده سطری:
    http://zolal94.blogfa.com/category/11
    *
    تمرین زلال پیوسته ی قافیه دار پنج سطری:
    http://zolal94.blogfa.com/category/13
    *
    تمرین زلال پیوسته ی قافیه دار هفت سطری:
    http://zolal94.blogfa.com/category/12
    
    *
    توجّه:
    جهت حفظ ریتم قانونی زلال، تبعیّت از اوزان بنیان، ضروری است
    و چنین می شود که « انقلاب در موسیقی شعر با ظهور سبک زلال » معنا پیدا می کند
  • 

    امیرعلی مطلوبی(سخن سنج تبریزی)   30 مهر 1394 22:15

    درود و سپاس از حضورتان دوست گرامی و بزرگوار
    در پناه عشق باشید
    ایام شهادت خون خدا را تسلیت عرض میکنم
    یاثارالله
    
    عشق یعنی " یا علی "
    عـشـق یعنی حبّ ِ مــولایم ولــی
    دل ســپردن های پی در پی بـه حجّت های حــّق
    عشق یعنی اهل ِ بیت ، آری ، ولی
    دورباش از تنبلی
    _________
    مطلوبی(سخن سنج تبریزی)